Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ngày 9-12 cho biết nước này sẵn sàng tổ chức bầu cử trong vòng 60-90 ngày tới, nếu được Mỹ và châu Âu đảm bảo an ninh. "Tôi sẵn sàng cho cuộc bầu cử mới", Tổng thống Zelensky tuyên bố, thể hiện ông đã thay đổi quan điểm so với trước.

Ông Zelensky vẫn giữ chức vụ tổng thống Ukraine mặc dù theo luật, nhiệm kỳ của ông đã chính thức kết thúc vào tháng 5-2024. Theo kế hoạch ban đầu, Ukraine dự kiến tổ chức bầu cử quốc hội vào năm 2023 và bầu cử tổng thống vào năm 2024. Tuy nhiên, cả hai cuộc bầu cử này đã bị ông Zelensky đình chỉ vô thời hạn. Ông Zelensky từng nhiều lần khẳng định chỉ tổ chức bầu cử nếu chiến sự với Nga kết thúc và hoạt động này bị cấm theo quy định thiết quân luật ở Ukraine.

Hiến pháp Ukraine có quy định về giới hạn nhiệm kỳ, nhưng lại không đề cập cụ thể về chức vụ tổng thống trong thiết quân luật. Do đó, Tổng thống Zelensky tiếp tục tại nhiệm cho đến khi nước này tổ chức bầu cử tổng thống, làm dấy lên tranh cãi về tính chính danh của ông. Bằng cách tuyên bố sẵn sàng tổ chức bầu cử, Tổng thống Zelensky muốn bác bỏ các cáo buộc ông "níu kéo quyền lực", và an ninh mới là lý do chính ảnh hưởng đến việc này. "Nghe nói có đồn đoán rằng tôi đang cố giữ ghế tổng thống. Thành thật mà nói thì đó là chuyện hoàn toàn vô căn cứ", lãnh đạo Ukraine cho biết. "Nhưng làm sao có thể tổ chức bầu cử khi quân đội của chúng tôi vẫn bị tấn công bằng tên lửa? Họ sẽ bỏ phiếu thế nào?". Tổng thống Zelensky sẽ đề nghị quốc hội Ukraine sửa đổi cơ sở pháp lý và luật bầu cử trong thời kỳ thiết quân luật, lưu ý đây là "chuyện của người dân Ukraine, không phải của nước khác". "Với tất cả sự tôn trọng dành cho các đối tác, tôi xin nói thẳng rằng tôi đã sẵn sàng cho cuộc bầu cử", ông Zelensky cho biết.

Các tuyên bố được đưa ra sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump công kích ông Zelensky trong cuộc phỏng vấn đăng trên tờ Politico cùng ngày. Ông chủ Nhà Trắng cho rằng Ukraine đang "lợi dụng xung đột" để tránh phải tổ chức bầu cử. "Họ nói về dân chủ, nhưng đến một lúc nào đó thì không còn dân chủ nữa", ông Trump nói. Áp lực này không chỉ dừng ở lời nói. Đặc phái viên của ông Trump về vấn đề xung đột Ukraine - Nga Keith Kellogg đã nhấn mạnh trong các cuộc họp kín rằng Mỹ muốn Kiev tổ chức bầu cử ngay sau ngừng bắn, coi đó là điều kiện để duy trì viện trợ. Điều này phản ánh chiến lược lớn hơn của Nhà Trắng: sử dụng đòn bẩy tài chính, quân sự để gây áp lực với Ukraine, như lời ông Trump nói, nhằm kết thúc cuộc chiến nhanh chóng

Áp lực từ ông Trump còn được khuếch đại bởi tình hình chiến trường. Đến ngày 13-12, Nga kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine, với các cuộc tấn công tên lửa vào cơ sở hạ tầng năng lượng khiến hơn 10 triệu người Ukraine thiếu điện mùa đông. Trong bối cảnh này, lời kêu gọi bầu cử của Tổng thống Trump là thông điệp gửi tới rằng Ukraine cần phải nhượng bộ để nhận hỗ trợ, nếu không sẽ đối mặt với "chiến thắng không thể tránh khỏi của Nga".

Giới chuyên gia nhận định, lập trường thay đổi của ông Zelensky không phải là sự nhượng bộ đơn thuần, mà là một chiến lược tinh tế, nhằm chuyển hướng áp lực từ bản thân ông sang các đối tác quốc tế và nội bộ Ukraine, đồng thời củng cố vị thế đàm phán trong bối cảnh hòa bình đang được thúc đẩy khẩn trương. Đặc biệt, động thái này trực tiếp đối phó với định hướng của Nga. Kể từ tháng 5-2024, Nga liên tục tuyên bố ông Zelensky "mất tính hợp pháp", từ chối đàm phán trực tiếp, yêu cầu bầu cử mới như điều kiện tiên quyết. Bằng cách chủ động đề xuất bầu cử, ông Zelensky không chỉ bác bỏ cáo buộc từ cả Moscow lẫn Washington, mà còn khẳng định "Ukraine vẫn là nền dân chủ", bất kỳ thỏa thuận nào cũng sẽ được lãnh đạo hợp pháp ký kết.

Giới bình luận tại Ukraine cũng cho rằng rủi ro chính trị trong nước đối với Tổng thống Zelensky khá thấp ngay cả khi tổ chức bầu cử trong tương lai gần. Nếu các bên liên quan không thể bảo đảm an ninh để tổ chức bầu cử, ông có thể lập luận rằng Ukraine đã thể hiện thiện chí, nhưng bị Nga gây trở ngại hoặc các đối tác của Kiev không sẵn sàng tạo điều kiện an toàn. Ngược lại, nếu các bên đình chiến tạm thời, cho phép ứng viên tranh cử vận động và bỏ phiếu, những gì diễn ra từ các cuộc xung đột khác cho thấy lãnh đạo đương nhiệm thời chiến thường có lợi thế. Chuyên gia Douglas Klain từ Razom for Ukraine nhận định: "Tổng thống Zelensky đang đi một nước cờ cao tay, sử dụng dân chủ như quân bài để gây sức ép với Mỹ cam kết cụ thể, tránh kịch bản "hòa bình nửa vời" nơi Ukraine mất lãnh thổ mà không có bảo vệ".

AN BÌNH